Dlaczego jako nierezydent w Hiszpanii warto mieć hiszpański testament? Porównanie z polskim prawem spadkowym

Jak zabezpieczyć majątek i bliskich w Hiszpanii

Planując przyszłość, warto zadbać o to, aby posiadany majątek – zwłaszcza ten ulokowany za granicą – trafił po śmierci dokładnie tam, gdzie jest to pożądane. Testament to kluczowy dokument, który w tym pomoże. W przypadku posiadania nieruchomości, udziałów w spółkach czy kont bankowych w Hiszpanii, warto rozważyć sporządzenie tam oddzielnego testamentu.

Choć nie jest to obowiązkowe, taki krok znacznie ułatwi bliskim załatwienie formalności i ochroni ich przed niepotrzebnym stresem oraz dodatkowymi kosztami. W tym artykule wyjaśniono, dlaczego polscy przedsiębiorcy lub inwestorzy powinni zainteresować się hiszpańskim testamentem i jakie korzyści może to przynieść im i ich rodzinom.

Czym jest hiszpański testament? Podstawowe informacje

Hiszpański testament, podobnie jak polski, to dokument, w którym określa się, co stanie się z majątkiem po śmierci jego właściciela. Aby był ważny, musi spełniać określone warunki prawne.

Kto może sporządzić testament w Hiszpanii?

• Osoba, która ukończyła 14 lat.
• Osoba w pełni świadoma swoich działań (ocenia to notariusz w chwili sporządzania dokumentu).

Testament jest aktem osobistym – należy sporządzić go samodzielnie, bez przymusu czy podstępu. W większości przypadków testament sporządza się u notariusza, który potwierdza tożsamość testatora, jego zdolność do czynności prawnych i dba o formalności. Gotowy dokument jest zgłaszany do Rejestru Aktów Ostatniej Woli (hiszp. Registro General de Actos de Última Voluntad).

Najpopularniejsze rodzaje testamentów w Hiszpanii:

• Testament otwarty: Najczęstszy wybór. Ostatnią wolę przekazuje się notariuszowi ustnie lub na piśmie. Notariusz przygotowuje akt, odczytuje go na głos, a testator potwierdza treść podpisem. Obecność świadków zazwyczaj nie jest wymagana, chyba że zażyczy sobie tego testator, zażąda tego notariusz, lub gdy np. testator nie może samodzielnie przeczytać dokumentu.
• Testament zamknięty: Sporządzany jest przez testatora samodzielnie (własnoręcznie lub np. na komputerze z podpisem na każdej stronie), a następnie umieszczany w zamkniętej kopercie. Notariusz potwierdza fakt jego sporządzenia.
• Testament holograficzny: Pisany jest w całości odręcznie, z datą i podpisem testatora. Po jego śmierci notariusz musi go uwierzytelnić.

Ze względu na udział notariusza i formalności, testament otwarty daje największą pewność, że ostatnia wola zostanie zrealizowana zgodnie z oczekiwaniami.

Dlaczego nierezydent powinien rozważyć sporządzenie testamentu w Hiszpanii?

Posiadanie testamentu hiszpańskiego nie jest prawnym obowiązkiem. Jednak brak takiego dokumentu, w przypadku posiadania aktywów w Hiszpanii, może skomplikować sytuację spadkobierców.

Główne korzyści z posiadania hiszpańskiego testamentu:

1. Szybsza procedura spadkowa: Majątek w Hiszpanii podlega w pierwszej kolejności prawu hiszpańskiemu. Polski testament obejmujący hiszpańskie aktywa wymaga uznania w Hiszpanii. Oznacza to dodatkowe koszty (tłumaczenia, opłaty sądowe) i znacznie wydłuża czas przekazania majątku bliskim – nawet do kilku lat. Z hiszpańskim testamentem procedura może skrócić się do kilku tygodni.
2. Oszczędność pieniędzy: Unika się kosztów związanych z tłumaczeniem i legalizacją polskich dokumentów spadkowych na potrzeby hiszpańskich urzędów.
3. Jasne określenie woli spadkodawcy: Hiszpański testament jasno precyzuje, jak ma być podzielony majątek znajdujący się w Hiszpanii, co minimalizuje ryzyko nieporozumień.
4. Możliwość wyboru prawa właściwego: W hiszpańskim testamencie można wskazać, że do dziedziczenia majątku w Hiszpanii ma być stosowane prawo polskie. Jest to kluczowe, ponieważ hiszpańskie i polskie prawo spadkowe znacznie się różnią.

Ważne: kwestia podatku! Spadkobiercy muszą rozliczyć podatek od spadków i darowizn w Hiszpanii w ciągu 6 miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy (z możliwością jednorazowego przedłużenia o kolejne 6 miesięcy po złożeniu wniosku). Opóźnienia wiążą się z odsetkami i karami.

Brak hiszpańskiego testamentu może oznaczać, że majątek zostanie podzielony według hiszpańskich zasad, które mogą być sprzeczne z intencjami spadkodawcy. Dla bliskich, w trudnym czasie żałoby, może to oznaczać dodatkowy stres i walkę o swoje prawa.

Kluczowe różnice: hiszpańskie a polskie prawo spadkowe – co warto wiedzieć?

Zrozumienie różnic między polskim a hiszpańskim prawem spadkowym jest kluczowe, szczególnie przy świadomym wyborze prawa, które będzie regulować dziedziczenie majątku w Hiszpanii.

Zachowek (hiszp. legítima) – największa różnica:
Oba systemy prawne znają instytucję zachowku, czyli część majątku gwarantowaną najbliższym. Jednak hiszpańska legítima jest bardziej rygorystyczna i ogranicza swobodę dysponowania majątkiem w testamencie, jeśli testator posiada tzw. spadkobierców przymusowych.

• Kto dziedziczy obowiązkowo w Hiszpanii?
  • Dzieci i wnuki: Muszą otrzymać 2/3 majątku. Jedna z tych trzecich części (tzw. legítima estricta) musi być podzielona równo. Drugą (tzw. mejora) testator może swobodnie rozdzielić między dzieci i wnuki. Dopiero ostatnią 1/3 majątku można dowolnie dysponować.
  • Rodzice i dziadkowie (gdy nie ma dzieci/wnuków): Otrzymują 1/2 majątku. Jeśli żyje małżonek testatora, ich udział zmniejsza się do 1/3.
  • Małżonek: To duża różnica względem Polski! W Hiszpanii małżonek dziedziczy nie własność, a prawo do użytkowania części majątku. Wielkość tego prawa zależy od tego, czy są inni spadkobiercy:
    • Jeśli są dzieci: małżonek ma prawo do użytkowania 1/3 majątku (tej części zwanej mejora).
    • Jeśli są tylko rodzice/dziadkowie: małżonek ma prawo do użytkowania 1/2 majątku.
    • Jeśli nie ma ani dzieci, ani rodziców/dziadkowie: małżonek ma prawo do użytkowania 2/3 majątku.

Co to oznacza w praktyce? Wdowa lub wdowiec w Hiszpanii może np. mieszkać w odziedziczonym mieszkaniu lub je wynajmować, ale nie może go sprzedać, ponieważ nie jest jego właścicielem.

Przykład:
Pan Jan, Polak, jest właścicielem apartamentu w Alicante. Ma żonę Alicję i dorosłego syna Krzysztofa.

• Bez testamentu (lub z testamentem podlegającym prawu hiszpańskiemu): Syn Krzysztof otrzymałby własność całego apartamentu. Żona Alicja uzyskałaby jedynie prawo do użytkowania 1/3 tej nieruchomości.
• Z hiszpańskim testamentem i wyborem prawa polskiego: Pan Jan mógłby zdecydować inaczej. Mógłby np. zapisać cały apartament żonie Alicji (która stałaby się jego właścicielką) lub podzielić własność między żonę i syna (np. po 1/2). Syn Krzysztof miałby w Polsce prawo do zachowku (w tym przypadku roszczenie pieniężne o wartości 1/4 nieruchomości, jeśli całość odziedziczyłaby żona).

Swoboda testowania:
Jak widać, polskie prawo daje większą swobodę w dysponowaniu majątkiem. W Hiszpanii, aby testament był ważny, podział majątku musi uwzględniać zasady legítimy. W Polsce można dowolnie zapisać majątek wybranym osobom, a uprawnieni do zachowku mogą go dochodzić sądownie po śmierci testatora.

Wybór prawa jest kluczowy:
Możliwe jest wskazanie w hiszpańskim testamencie prawa polskiego jako właściwego dla dziedziczenia majątku w Hiszpanii. Jest to często korzystne rozwiązanie dla Polaków, pozwalające uniknąć rygorystycznych hiszpańskich zasad dotyczących legítimy i zapewnić małżonkowi prawo własności, a nie tylko użytkowania.

Konsekwencje braku hiszpańskiego testamentu dla nierezydenta

Brak hiszpańskiego testamentu, w przypadku posiadania aktywów w tym kraju, może prowadzić do wielu problemów dla bliskich spadkodawcy. Oto najczęstsze z nich:

• Automatyczne zastosowanie prawa hiszpańskiego: Bez wskazania prawa właściwego, zastosowanie znajdzie prawo hiszpańskie. Oznacza to, że majątek może zostać podzielony inaczej, niż życzyłby sobie tego spadkodawca, ze względu na wspomnianą legítimę. Na przykład, partnerka, z którą testator nie był w związku małżeńskim, może nie otrzymać nic, jeśli miał dzieci lub rodziców.
• Długotrwałe i kosztowne procedury: Ustalenie spadkobierców i uznanie polskiego postępowania spadkowego w Hiszpanii to proces czasochłonny. Wymaga tłumaczeń przysięgłych, legalizacji dokumentów i może trwać nawet kilka lat, generując znaczne koszty.
• Ryzyko „zablokowania” dostępu do majątku: Do czasu zakończenia formalności spadkowych, dostęp do nieruchomości, kont bankowych czy innych aktywów w Hiszpanii może być utrudniony lub niemożliwy.
• Stres i konflikty rodzinne: Formalności i zawiłości prawne w obcym kraju to dodatkowy stres dla rodziny w żałobie. Niejasny podział majątku może również prowadzić do nieporozumień i konfliktów między bliskimi.

Sporządzenie hiszpańskiego testamentu to proaktywne działanie, które oszczędza najbliższym tych problemów.

Jak sporządzić ważny testament w Hiszpanii – praktyczne kroki

Procedura sporządzenia testamentu otwartego (najpopularniejszego) w Hiszpanii jest uregulowana i nie jest skomplikowana. Oto praktyczne kroki:

1. Kontakt z prawnikiem specjalizującym się w hiszpańskim prawie spadkowym: Doświadczony, dwujęzyczny prawnik (np. z Kancelarii Wach & Wach) pomoże przygotować dokumenty i zapewni wsparcie językowe. Jest to ważne, ponieważ cała procedura u notariusza odbywa się w języku hiszpańskim. Prawnik doradzi też w kwestii specyficznych regulacji w niektórych Wspólnotach Autonomicznych (np. Katalonia, Baleary).
2. Umówienie spotkania z notariuszem i przygotowanie dokumentów: Na spotkanie należy zabrać dokument tożsamości. W treści testamentu, oprócz rozdysponowania majątkiem, kluczowe jest wskazanie prawa właściwego (np. polskiego). Pozwoli to uniknąć hiszpańskich zasad dotyczących legítimy. Należy poinformować notariusza o swojej ostatniej woli.
3. Sporządzenie i podpisanie aktu notarialnego: Notariusz sporządzi akt, odczyta go, a testator potwierdzi zgodność treści podpisem. W przypadku braku biegłej znajomości języka hiszpańskiego, konieczny będzie udział tłumacza (może to być prawnik reprezentujący testatora). Świadomość testatora i zrozumienie treści testamentu są kluczowe dla jego ważności.
4. Dopełnienie formalności: Podpisany testament jest rejestrowany przez notariusza w Rejestrze Aktów Ostatniej Woli. Oryginał pozostaje w kancelarii notarialnej. Należy opłacić usługę notarialną i wpis do rejestru. Warto poinformować bliskich o sporządzeniu testamentu i miejscu jego przechowywania – ułatwi im to formalności w przyszłości.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Oto odpowiedzi na pytania, które często pojawiają się wśród polskich przedsiębiorców i inwestorów:

1. Czy można w Hiszpanii sporządzić testament samodzielnie, bez notariusza?Tak, ale z zastrzeżeniami. Można sporządzić testament własnoręczny (holograficzny) – musi być w całości napisany odręcznie, opatrzony datą i podpisany. Po śmierci spadkodawcy musi zostać uwierzytelniony przez notariusza. Ze względu na formalności i pewność prawną, rekomenduje się testament otwarty, sporządzony u notariusza.
2. Czy można mieć dwa testamenty – jeden w Polsce, drugi w Hiszpanii? Czy jeden nie unieważni drugiego?Tak, to możliwe i często wskazane. Ważne, aby postanowienia testamentów nie były ze sobą sprzeczne. Najlepiej, aby polski testament dotyczył majątku w Polsce, a hiszpański – majątku w Hiszpanii.
3. Czy można wybrać prawo polskie jako właściwe dla dziedziczenia majątku w Hiszpanii?Zdecydowanie tak. Zgodnie z prawem UE, testator może wskazać w testamencie prawo swojego obywatelstwa (czyli polskie) jako właściwe. Jest to częsty wybór wśród Klientów Kancelarii. Bez takiej klauzuli automatycznie zastosowane zostanie prawo hiszpańskie.
4. Czy można sporządzić hiszpański testament zdalnie?Nie. Testament wymaga osobistego stawiennictwa u notariusza. Chodzi o weryfikację tożsamości testatora i pewność, że rozumie on podejmowane działania.
5. Czy sporządzenie testamentu w Hiszpanii jest drogie?Niekoniecznie. Koszt usługi notarialnej zależy od objętości dokumentu, ale zazwyczaj nie przekracza kilkudziesięciu euro (np. około 50 EUR), plus VAT (obecnie 21%) i opłata za wpis do rejestru. W porównaniu do potencjalnych kosztów i problemów związanych z brakiem testamentu, jest to niewielka inwestycja.
6. Czy w hiszpańskim testamencie można kogoś wydziedziczyć?Tak, ale hiszpańskie przepisy dotyczące wydziedziczenia są szczegółowe i wymagają zaistnienia konkretnych przesłanek (np. poważne zaniedbanie obowiązków rodzinnych, przemoc). Przyczyny wydziedziczenia muszą być jasno wskazane w testamencie.

W przypadku innych pytań, zachęcamy do kontaktu. Chętnie przeanalizujemy daną sytuację.

Spokój ducha dzięki hiszpańskiemu testamentowi

Chociaż nie ma prawnego obowiązku, sporządzenie hiszpańskiego testamentu przez nierezydenta posiadającego majątek w Hiszpanii to rozsądne i perspektywiczne rozwiązanie. Zapewnia spokój ducha spadkodawcy i jego bliskim, upraszcza proces dziedziczenia, obniża koszty i gwarantuje, że majątek zostanie podzielony zgodnie z ostatnią wolą.

W ten sposób unika się ryzyka skomplikowanych, wieloletnich postępowań spadkowych w dwóch krajach, niepotrzebnego stresu dla rodziny i potencjalnie niekorzystnego podziału majątku według obcych reguł. Jest to inwestycja w bezpieczeństwo prawne najbliższych.

Warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej

W przypadku posiadania nieruchomości, kont bankowych lub innych aktywów w Hiszpanii, rekomendujemy sporządzenie testamentu przed hiszpańskim notariuszem. Kancelaria Wach & Wach specjalizuje się w obsłudze polskich przedsiębiorców na rynku hiszpańskim.

Nasi prawnicy:

• Krok po kroku wyjaśnią cały proces.
• Zapewnią wsparcie prawne i językowe.
• Pomogą przygotować testament zgodny z wolą klienta i obowiązującym prawem.
• Doradzą w wyborze prawa właściwego, aby jak najlepiej zabezpieczyć interesy spadkodawcy i jego bliskich.

Dzięki naszej pomocy można zyskać pewność, że hiszpański testament będzie skuteczny i bezproblemowo wykonany, gdy nadejdzie czas.

Aby dowiedzieć się więcej, zapraszamy do kontaktu. Nasi prawnicy odpowiedzą na wszelkie pytania i pomogą dopasować najlepsze rozwiązania do indywidualnej sytuacji.