Aliud pro alio, czyli wydanie towaru innego niż umówiony

Z aliud pro alio mamy do czynienia przy umowie sprzedaży w sytuacji, gdy sprzedawca wydał kupującemu rzecz inną niż przewidziana w umowie.

Problem związany z tą kwestią wynika z braku wyraźnej regulacji i w konsekwencji, sporu w doktrynie – czy wówczas należy uznać, że strona wywiązała się z umowy i dopełniła obowiązku wydania rzeczy czy wręcz przeciwnie, a więc, że nastąpiło niewykonanie umowy.

Kwestia zgodności towaru z umową uregulowana jest przez Konwencję Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu dnia 11 kwietnia 1980 r. (Dz.U. 1997 nr 45 poz. 286), a także Dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji (Dz. U. L 171 , 07/07/1999 P. 0012 – 0016).

Zgodnie z artykułem 35 ustępem 1 Konwencji: „sprzedawca powinien dostarczyć towary według ilości, jakości i w asortymencie przewidzianym w umowie oraz umieszczone lub zapakowane w sposób przewidziany w umowie”. Kolejny ustęp przewiduje kryteria zgodności towaru z umową, jednak nie reguluje wprost przypadków, gdy towar wydany nie odpowiada przewidzianemu w umowie, a jedynie przewiduje sytuacje, w których sprzedający może być zwolniony z odpowiedzialności za brak zgodności towarów, o którym kupujący wiedział lub nie mógł nie wiedzieć w chwili zawarcia umowy.

Również artykuł 2 Dyrektywy stanowi, że sprzedawca musi dostarczyć konsumentowi towary, które są zgodne z umową sprzedaży.
Słusznym wydaje się więc stwierdzenie, że brzmienie tych przepisów pozwala na interpretację, iż podjęcie jednostronnej decyzji o dostarczeniu innego towaru niż umówiony stanowi naruszenie przepisów oraz niewykonanie umowy. A zatem warte podkreślenia jest końcowe niezadowolenie kupującego, którego przesądza o rozwiązaniu umowy. To oznacza, że jeśli kupujący wie i zgadza się na dostarczenie innego towaru, nie może później żądać rozwiązania umowy.

Hiszpańskie regulacje

Również na gruncie ustawodawstwa hiszpańskiego nie uregulowano bezpośrednio problemu aliud pro alio, pozostawiając tę kwestię doktrynie i jurysdykcji sądów.

Podstawą, od której należy rozpocząć rozważania jest artykuł 1461 hiszpańskiego kodeksu cywilnego, który stanowi, że sprzedawca zobowiązany jest dostarczyć rzecz będącą przedmiotem umowy. A zatem w przypadku, gdy sprzedawca dostarczy kupującemu inny towar, kupujący ma prawo żądać rozwiązania umowy, ponieważ sprzedawca nie wykonał zobowiązania zgodnie z zawartą umową. Również artykuł 1166 hiszpańskiego kodeksu cywilnego zdaje się przesądzać o tym, iż strona nie może sama zdecydować o dostarczeniu rzeczy innej niż uzgodniona, nawet jeśli jej wartość jest równa lub wyższa od wartości towaru przewidzianego w umowie.

Taką interpretację przepisów przyjął Sąd Najwyższy, który w licznych wyrokach uznał, że aliud pro alio dotyczy dwóch sytuacji. Pierwsza ma miejsce, gdy sprzedawca wydaje towar inny niż ten, który był przedmiotem umowy, a druga – gdy towar wydany zgodnie z postanowieniami umowy nie spełnia warunków, do jakich został przeznaczony.

W wyroku z dnia 16 listopada 2000 roku Sąd uznał, że brak możliwości spełnienia celu, do którego był przeznaczony nabyty towar stanowi naruszenie umowy sprzedaży i jest podstawą rozwiązania umowy. Na tę samą przyczynę zastosowania aliud pro alio powołał się Sąd w wyroku z dnia 25 lutego 2010 roku. Przykładem takiej sytuacji może być sprzedaż domu, który nie nadaje się do zamieszkania, a więc – jak podkreślił Sąd w wyroku z dnia 2 czerwca 2015 roku – nie spełnia swojej podstawowej funkcji.

Rozwiązanie umowy w związku z aliud pro alio

Zgodnie z artykułem 1124 hiszpańskiego kodeksu cywilnego, uprawnienie do rozwiązania umowy ma charakter wzajemny i jest możliwe w przypadku, gdy strona nie dopełni obowiązku, który na niej spoczywa.

W tym przypadku kupujący ma dwie możliwości, co oznacza, że może domagać się spełnienia warunków umowy, czyli dostarczenia towaru zgodnie z zawartą umową lub może żądać rozwiązania umowy oraz zapłaty odszkodowania z tytułu poniesionych szkód. Zgodnie z artykułem 1101 kodeksu cywilnego, w celu uzyskania odszkodowania, kupujący powinien wykazać związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zachowaniem sprzedawcy, a poniesioną szkodą.

Należy zwrócić także uwagę na to, że w celu udowodnienia, że sprzedawca wydał rzecz inną niż ta, która została przewidziana w umowie, koniecznie jest odebranie rzeczy przez kupującego. W sytuacji, gdy kupujący domaga się spełnienia warunków umowy, a okaże się to niemożliwe, może następnie zażądać rozwiązania umowy. W obu przypadkach kupujący ma prawo żądać zapłaty odsetek.

Przedawnienie roszczenia

Warto pamiętać, że roszczenia oparte na aliud pro alio należy zgłosić zgodnie z terminem przewidzianym w artykule 1964 hiszpańskiego kodeksu cywilnego, który w związku z nowelizacją z 2015 roku uległ skróceniu z 15 do 5 lat.